OpenAI- ChatGPT

Fikri Mülkiyet ve Veri Koruma

OpenAI- ChatGPT Fikri Mülkiyet ve Veri Koruma Hukukunu Nasıl Sarsıyor?

Yazar: Ahmet Demirtaş

A. Giriş

ChatGPT (‘‘GPT-3’’), OpenAI tarafından tanıtılan bir diyalog modelidir. Bu model karmaşık talimatları yerine getirebilen, araştırma yapabilen ve daha önce kendisine sorulan soruları da gözeterek geniş çaplı cevaplar verebilen bir yapay zekadır[1].
GPT-3’ün yeteneklerini daha iyi ortaya koyabilmek adına belirtelim ki GPT-3 bir akademik makaleyi tek başına yazabilecek kapasiteye sahiptir[2]. Yazı yazma kabiliyeti dışında, GPT-3 finans, ticaret hatta hukuk dahil olmak üzere birçok alanda kayda değer tavsiyelerde bulunmaktadır[3]. Bazı yazarlar, yeteneklerini belki de abartarak GPT-3’ün ABD’de baro sınavına girmesi halinde, önemli ölçüde başarılı olacağını bile iddia etmişlerdir[4]. Bu kadar övgüye rağmen, anılan yetenekler birtakım önemli hukuki sorunları da beraberinde getirmektedir.

İlk olarak, GPT-3 tarafından üretilen içerikler eser midir? Eğer eserse, bu eserin sahibi kimdir? İkinci olarak, acaba GPT-3 tarafından üretilen içerikler fikri mülkiyet hukuku tarafından korunabilir mi? Üçüncü olarak ise, GPT-3 büyük miktarda veriyi toplayarak içerik ürettiğinden, başka kişilerin fikri mülkiyet hakkını ihlal etmekte midir?

Çalışmamızda, bir yandan GPT-3’ün fikri mülkiyet hukuku açısından ihtiva ettiği tehlikelere değinecek, diğer yandan ise GPT-3 tarafından üretilen içeriklerin 5846 sayılı Türk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (‘‘FSEK’’) bakımından eser sayılıp sayılmadığını inceleyeceğiz. Son olarak, GPT-3’ün yol açabileceği potansiyel veri koruma hukuku problemlerini, özellikle büyük miktarda veri korumanın
hukukiliğini (?) tartışacağız.

B. GPT-3 Tarafından Üretilen İçerikler FSEK Tarafından Korunabilir Mi?

FSEK m.1/B uyarınca eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini ifade eder.

1. Eser Sahibi Kimdir?

İlk olarak, yapay zekanın (‘‘YZ’’) eser sahibi olup olmadığı değerlendirilmelidir. FSEK m.1/B uyarınca eser sahibinin kişiliği olmalıdır[5]. Bununla birlikte, birçok hukuk düzenine benzer şekilde, Türk Hukuku’nda da henüz YZ’ya kişilik atfedilmemektedir[6]. Bu sebeple YZ’nin FSEK kapsamında eser sahibi olamayacağı değerlendirilmektedir. Fakat o zaman üretilen içeriklerin sahibi kim olacaktır? Bu noktada üç ihtimal akla gelebilir:

 

    1. Yazılımcı eser sahibi olabilir, veya
    2. YZ’yi eğiten kişiler eser sahibi olabilir, veya
    3. Kendi yaratıcı girdilerini paylaşan kullanıcı(lar) eser sahibi olabilir[7].

 

Her ne kadar yukarıda yer alan aktörlerin her biri eserin ortaya çıkması için önemli rol oynasa da bizce YZ’yi eğiten kişilerin eser sahibi olması yerinde olacaktır çünkü bu kişiler YZ’nin eser üretmesini sağlayan bilgi kapasitesini ona yüklemektedirler.

2. GPT-3’ün Ürettiği Eser, Sahibinin Hususiyetini Yansıtıyor Mu?

Eserin sahip olması gereken bu özellik eserin belirli ölçüde yaratıcı olması ve fikri bir çabayı içermesi anlamına gelmektedir[8]. Çok yakın tarihli bir kararında Yargıtay eğer eser ancak sahibi onu ürettiğinde ortaya çıkabiliyorsa, sahibinin hususiyetini taşıdığını hükme bağlamıştır. Mahkeme ayrıca sadece eserin özgün kısımlarının fikri mülkiyet hukukunun korumasından yararlanabileceğinin de altını çizmiştir[9].

Şu anki çıktıları değerlendirildiğinde, GPT-3 çok düşük olasılıkla Shakespeare’in Hamlet’i gibi büyük sanat eserleri yaratabilir. Fakat GPT-3 tarafından üretilen içerik yine de özgün sayılabilir çünkü o, kendisine aktarılan bütün kaynakları değerlendirip daha iyi bir içerik sunmaya çalıştığından bu araştırma mekanizmasının kendisi de tıpkı çıktısı gibi özgündür. Bu sebeple, biz GPT-3 tarafından üretilen eserlerin, yeterince özgün oldukları takdirde FSEK tarafından korunabileceğine inanıyoruz.

C. GPT-3 İçerik Üretmek İçin Başka Kişilerin Eserlerini Toplarken Telif Hakkını İhlal Ediyor Mu?

Vurgulamak gerekir ki sayısız insan eseri, çoğunlukla eser sahibinin bilgisi veya izni olmaksızın GPT-3’ün eğitim setine dahil edilmiştir[10].  Dahil edilen bu eserlerin bazıları kamuya açık kaynak olabilir fakat bazıları ise telif hakkının koruması altında olan eserlerdir[11]. Bu eserler yazarlarının rızası dışında kullanıldığında GPT-3 fikri mülkiyet hukukunu tehdit ediyor görünmektedir.

1. Telif Hakkı Korumasının Kapsamı

FSEK m.21-25 arasında, eser sahiplerinin hakları detaylı olarak açıklanmıştır. Aşağıda yer alan bu haklar telif hakkı sahipleri için de geçerlidir:

 

    1. Eseri işleme hakkı
    2. Çoğaltma/Kopyalama hakkı
    3. Yayma hakkı
    4. Yararlanma hakkı

 

Bu haklar münhasıran telif hakkı sahibine verilmiş haklardır; bu nedenle, GPT-3 eser sahibinin izni olmaksızın, başkasının eserini işleyerek yeni eser üretemez, başkasının eserini kopyalayamaz veya yayamaz.

2. Haklı Kullanım Doktrini

Haklı kullanım doktrini telif hakkıyla korunan materyalin eser sahibinin rızası olmaksızın, eleştiri, yorum, haber raporlaması, eğitim-öğretim veya araştırma için kullanılması anlamına gelmektedir[12]. FSEK buna ek olarak, kişisel kullanım[13] ve kamuya arz edilen yazılı ve müzikal eserlerden alıntı yapmayı da haklı kullanım kapsamında değerlendirmektedir[14].  Haklı kullanım doktrinindeki amaç telif hakkı sahibinin menfaati ile toplumun menfaatleri arasında dengeyi sağlamaktır.

Haklı kullanım doktrininin uygulanıp uygulanmayacağını belirlemek için yargı uygulamasında dört kıstas yaygın olarak dikkate alınmaktadır[15]:

a.  Kullanım amacı ve niteliği, özellikle ticari ve farklılaştıran şekilde kullanılıp kullanılmaması;

b.   Telife konu eserin durumu;

c.    Telife konu eserin hangi miktarda ve ölçüde kullanıldığı; ve

d.  Telife konu eserin kullanılmasının eserin piyasa değerine etkisi.

GPT-3 faaliyetleri araştırma olarak görülebilir fakat sadece bu haklı kullanım doktrininin uygulanması için yeterli değildir çünkü yukarıda yer alan kıstaslar yerine getirilmemiş gibi gözükmektedir. İlk olarak, GPT-3 ticari amaçla başkalarının eserlerini kullanmaktadır ve bu ihlal ihtimalini artırmaktadır. İkinci olarak, OpenAI her ne kadar aksini savunsa da[16], GPT-3 henüz kullandığı eserlerden yeterince farklılaşan sonuçlar ortaya çıkaramamaktadır. Eğer üretile içerikler farklı bir anlatımı veya manayı getirecek şekilde değişiklik içerirse bu haklı kullanım doktrininden yararlanma olasılığını artıracaktır. Bunun dışında, telife konu eserin, oluşturulan yeni eserdeki etkisi de önem arz etmektedir. Eğer yeni oluşturulan içerik, önemli ölçüde telife konu eserden etkilenmiş ise, bu telif hakkı ihlali olasılığını güçlendirecektir. Sonuç olarak özetle, GPT-3’ün oluşturduğu eser ne kadar özgün ve farklı olursa, o derece teli hakkı ihlali olasılığı azalacak ve haklı kullanım doktrininin uygulama alanı genişleyecektir[17].

D. GPT-3’ün Faaliyetleri ile İlgili Olarak Oluşabilecek Potansiyel Veri Koruma Hukuku Endişeleri

GPT-3, 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (‘‘KVKK’’’) kapsamında kişisel veri sayılan veriler de dahil olmak üzere büyük miktarda veriyi işlemek için dizayn edilmiştir. Haklı olarak şu sorular akla gelebilir: Burada hukuka uygunluk sebepleri nelerdir? Veri sorumlusu kimdir? GPT-3 veri koruma hukukunun verilerin asgarileştirilmesi, şeffaflık ve sınırlı amaçla veri işleme gibi temel prensipleriyle uyumlu mudur?

1. GPT-3 Tarafından Toplanan Verilerin Hukuka Uygunluk Sebepleri

GPT-3 tarafından verilen hizmetten yararlanan kullanıcılar için rıza, veri işlemenin bir numaralı hukuka uygunluk sebebi olabilir. Buna karşın asıl tartışmalı nokta GPT-3 eğitilirken ona ilgili kişilerin rızası olmaksızın aktarılan kişisel verilerdir. Bu halde, kişisel verilerin ilgili kişiler tarafından alenileştirdiği ve bu sebeple veri işlemenin KVKK m.5 (2) (d) ve Avrupa Genel Veri Koruma Tüzüğü (“GDPR”) uyarınca hukuka uygun hale geldiği iddia edilebilir[18]. Bununla birlikte, GPT-3 tarafından aleni veriler kullanılarak işlenen veriler amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü veri işleme prensibini ihlal etmiş olacaktır çünkü ilgili kişiler muhtemelen verilerinin YZ faaliyetleri kapsamında işlenmesi amacıyla verilerini alenileştirmemiştir. Dolayısıyla, bu gibi durumda ilgili kişinin rızası olmaksızın kişisel veri işlenmesi veri koruma hukukunun ihlali olarak görülecektir.

2. Veri Sorumlusu Kimdir?

Veri sorumlusu veri işleme amaç ve vasıtalarını belirleyen gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmaktadır. Bu olayda, OpenAI veri sorumlusudur çünkü bu YZ şirketi veri işleme amaçlarını ve hangi şekilde verilerin işleyeceğini kararlaştırmaktadır.

3. Veri Koruma Hukukunun Temel Prensipleri ve GPT-3

Kanaatimizce, GPT-3 en az üç temel veri koruma hukuku prensibini ihlal etmektedir. İlk olarak, GPT-3 faaliyetleri doğrudan sınırlı amaçla veri işleme prensibiyle çelişmektedir. Bu prensip kişisel verilerin ‘‘Belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenmemesini öngörmektedir’.’ Öte yandan, GPT-3 aleni verilerin hangi amaçla alenileştirdiğini dikkate almadan, bu amacın tamamen dışında ve kendi ticari amacı için aleni verileri kullanmaktadır.

İkinci olarak, GPT-3 tarafından icra edilen faaliyetler verilerin asgarileştirilmesi ilkesini de ihlal eder. Verilerin asgarileştirilmesi ilkesi, verilerin işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olarak işlenmesi anlamına gelmektedir. Buna karşın, GPT-3 çok fazla veriyi gerekli olup olmadığını dikkate almaksızın işlemektedir.

Üçüncü olarak, GPT-3’ün faaliyetleri şeffaflık ilkesini de ihlal etmektedir. Bunun sebebi karar alma sürecinin nasıl gerçekleştiğine ilişkin bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Kullanıcılar karar alma süreci ve yapısıyla ilgili sınırlı bilgiye sahiptir. GPT-3 diğer YZ çözümleri gibi daha şeffaf bir yapıda olmalıdır.

Bunun dışında, verilerin hukuka uygun işlenmesi, verilerin doğruluğu ve sınırlı süre verilerin muhafaza edilmesi gibi prensiplere de ne derece uyulduğu tartışılabilir. Bu bilgiler ışığında, GPT-3’ün mevcut yapısının veri koruma dostu olmadığı ve veri koruma otoriteleri tarafından çeşitli soruşturmalara maruz kalabileceğini söyleyebiliriz.

 

[1] Fei Sun, ‘‘ChatGPT, the Start of a New Era: A Bright and Gloomy Future’’, 2022, s.2.

[2] GPT Generative Petrained Transformer, Almira Osmanovic Thunström, Steinn Steingrimsson, ‘‘Can GPT-3 Write an Academic Paper on Itself, with Minimal Human Input?’’, 2022, s.6.

[3] Michael Dowling, Brian Lucey, ‘‘ChatGPT for (Finance) Research: The Banarama Conjecture’’, 2023, s.2.

[4] Michael Bommarito, Daniel Martin Katz, ‘‘GPT Takes the Bar Exam’’, 2022, s.9.

[5] Her ne kadar FSEK’te gerçek ve tüzel kişilerin eser sahibi olabileceği izlenemi varsa da bazı yazarlar sadece gerçek kişilerin eser sahibi olabileceğini iddia etmektedirler. Tartışma için bknz: Mustafa Zorluel, ‘‘Artificial Intelligence and the Copyright’’, 2019, s.318.

[6] ABD için bknz: Simon Chesterman, ‘‘Artificial Intelligence and the Limits of Legal Personality’’, 2020, s.19, Fransa için bknz: Clemence Lapotre, Celine Bey, ‘‘Artificial Intelligence in France’’, 2022, s.3

[7] Arthur Roberts, Alain Godements, ‘‘Who Owns the Copyright in AI-generated Art?’’, 2022, s.2

[8] Osman Gazi Güçlütürk, Rifat Cankat, ‘‘Yapay Zekâ ile Oluşturulan Ürünlerin Eser Niteliği ve Eser Sahipliği Meselesi’’, 2021, s. 208.

[9] Yargıtay 11.HD, E.2021/8676, K.2022/3718, T.11.5.2022.

[10] Carol Hayes, ‘‘Did a Robot Write This Title? Creativity, Ownership, Justice and Copyright Law’’, 2022, s.2.

[11] Ibid, 2.

[12] Diana Bikbaeva, ‘‘AI Trained on Copyrighted Works: When Is It Fair Use?’’, 2023, s.3.

[13] FSEK m.38.

[14] FSEK m.35.

[15] Benjamin L. W. Sobel, ‘‘Artificial Intelligence’s Fair Use Crisis’’, 2020, s. 5.

[16] Comment of OpenAI LP, Comment Regarding Request for Comments on Intellectual Property Protection for Artificial Intelligence Innovation Docket No. PTO-C-2019-0038, s.5.

[17] Sobel, ibid, s.5.

[18] Bkz. GDPR m.9 (2) (e) ve m. 86.